Gry komputerowe w sporach sądowych

Utwory wirtualne korzystają z ochrony prawnej, ze szczególnym naciskiem na korzystanie z norm przewidzianych w prawie autorskim i prawie własności przemysłowej. Gra komputerowa jest nie tylko produktem dostarczającym rozrywki, ale także źródłem prawa do ochrony zarówno na etapie tworzenia, jak i wykorzystania oraz dystrybucji.

Status prawny gier komputerowych ewoluował wielokrotnie. Zwłaszcza, że obok utworów literackich czy muzycznych, ustawa – Prawo autorskie i prawa pokrewne nie definiuje gry komputerowej – chociaż niewątpliwie jest utworem w rozumieniu art. 1 ww. Ustawy.

Początkowo gra komputerowa była odbierana jak program komputerowy.

Ułomnością tego poglądu był punkt koncentracji, błędnie skupiający uwagę wyłącznie na aspekcie technicznym – zapisu danych, który w praktyce odbiegał od subiektywnych przeżyć gracza.

Z czasem uwagę skierowano na sensoryczny aspekt gry komputerowej, zbliżający grę komputerową do utworu audio-wizualnego, w którym to dla użytkownika/gracza istotne były emocje wywołane daną rozgrywką. Niemniej jednak nadal brakuje w tym poglądzie uwzględnienia autonomii gracza, który ma realny wpływ na przebieg gry.

W konsekwencji, z czasem grę komputerową zaczęto trafnie postrzegać jako nowy, nieujęty w katalogu prawa autorskiego rodzaj utworu.

Należy dostrzec dualizm gier komputerowych, albowiem pomimo, że należy odbierać je jako pewną indywidualną całość, a nie zbiór poszczególnych składników (konsekwencja współistnienia wielu środków wyrazu – słowa, znaku graficznego), o tyle ochrona gry komputerowej wymusza rozłożenie utworu na czynniki takie jak fabuła, avatary, obraz, dźwięk, które będą podlegały ochronie właściwej ze względu na kategorię utworu do której należą np. ochrona typowa dla utworu muzycznego i utworu audiowizualnego.

Niewątpliwie cechą indywidualną, wyróżniającą grę komputerową na tle innych utworów jest interfejs, który odpowiada za komunikację gracza z komputerem (zapewnia interaktywność), jak i wyświetlaną grafikę (zapewnia funkcjonalność).

W sporze sądowym analizie podlegać będzie płaszczyzna na której doszło do naruszeń wedle ustawy o autorskich prawach majątkowych – czy będzie to naruszenie z zakresu warstwy samej gry komputerowej czy też warstwy gry, która jest interfejsem graficznym. W zależności od charakteru naruszeń będziemy kreować różne roszczenia i kierować się inną właściwością Sądu.

Gry komputerowe na tle spraw sądowych zazwyczaj skupiają się na rozróżnieniu plagiatu od  legalnej inspiracji. Naruszenia prawa autorskiego dotyczą często przedmiotów takich jak: postać fikcyjna, dźwięk, zapis tekstu.

W wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 14 października 2010 r. (I ACa 715/10) wskazano, iż: „naruszenie majątkowego prawa autorskiego jest czynem niedozwolonym. W wyniku wyrządzenia szkody dochodzi do nawiązania stosunku zobowiązaniowego i w sprawach nieuregulowanych z mocy art. 1 k.c. znajdą zatem zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego, w tym art. 441 § 1 k.c., zgodnie z którym jeżeli kilka osób ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, to ich odpowiedzialność jest solidarna„.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazał natomiast, że warstwa audiowizualna gry posiada samoistny charakter twórczy i podlega ochronie niezależnie od programu komputerowego, który pozwala na zapoznanie się z prezentacjami ekranowymi, „gry wideo (…) stanowią złożony materiał obejmujący nie tylko program komputerowy, ale także elementy graficzne i dźwiękowe, które – mimo że zostały zakodowane w języku programowania – mają samoistnie charakter twórczy, niedający sprowadzić się wyłącznie do wspomnianego zakodowania” (wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 23.01.2014 r., C-355/112).

Kto może wystąpić z powództwem do Sądu?

Prawo do dochodzenia roszczeń z tytułu naruszenia prawa do gry komputerowej przysługuje co do zasady osobie, która wniosła swój indywidualny wkład do utworu czy też przyczyniła się do jego powstania. Twórca jednocześnie musi mieć świadomość czym jest tworzony przez niego utwór.

Przepisy wprowadzają domniemanie prawne, zgodnie z którym autorem utworu jest osoba uwidoczniona na egzemplarzu utworu czy też osoba, której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny sposób w związku z rozpowszechnieniem utworu (art.8 ustawy – Prawo autorskie i prawa pokrewne). Zazwyczaj informacja zamieszczana jest na opakowaniu gry, w dołączonej instrukcji czy też na stronie internetowej dedykowanej grze komputerowej. Aby skutecznie obalić to domniemanie, konieczne jest przedstawienie przeciwdowodu, który w praktyce prowadził będzie do udowodnienia, że uczestnictwo danej osoby w procesie twórczym utworu nie miało cech twórczości.

Najczęściej do grona twórców zalicza się programistów, grafików, projektantów czy też osoby odpowiedzialne za projekt postaci, dźwięk czy dialogi, niekiedy nawet grupę testerów.

Katalog osób współtworzących grę może być szeroki i przybierać formę grup kilkudziesięciu osób, co realnie może utrudnić ustalenie komu przysługują autorskie prawa majątkowe do utworu na wypadek sporu sądowego.

Twórcą gry może być także uczestnik gry MMORPG, który dysponuje stosunkowo daleko idącą możliwością wpływu na fabułę i wygląd gry. Grupa tego rodzaju gier nazywana jest grami otwartymi. Kryteriami wyodrębnienia dzieła otwartego są: rola odbiorcy tego dzieła w akcie jego odbioru i zakres uczestniczenia we współtworzeniu dzieła (I. Matusiak, 2. MMORPG jako dzieło otwarte [w:] Gra komputerowa jako przedmiot prawa autorskiego, Warszawa 2013). Uczestnik gry MMORPF może więc korzystać z ochrony prawnej do utworzonego fragmentu utworu.

Każdy program komputerowy, w tym także gra komputerowa ma charakter twórczy.

Występując więc z żądaniem do Sądu, Powód nie jest obowiązany do wykazania czy program komputerowy ma twórczy charakter, bowiem cechy te są mu przypisane z samej istoty prawa.

W grach komputerowych nie ma natomiast prawa dozwolonego użytku z uwagi na zawarte w nich elementy programu komputerowego. Dozwolone jest natomiast fragmentaryczne wykorzystywanie fragmentaryczne gier w zakresie dozwolonego użytku osobistego, a więc obrazu czy dźwięku. Audiowizualne zapisy przebiegu gier przyjmujące formę lets play są więc dozwolone i mogą być publikowane, nie naruszając tym samym praw autorskich.

W postępowaniu sądowym możliwe jest uzyskanie zabezpieczenie roszczenia, którego celem jest nakazanie czy też zakazanie pewnego działania.

Wśród sposobów zabezpieczenie roszczeń niepieniężnych wyróżniamy: unormowanie praw i obowiązków stron lub uczestników postępowania na czas trwania postępowania, ustanowienie zakazu zbywania przedmiotów lub praw objętych postępowaniem, zawieszenie postępowania egzekucyjnego lub innego postępowania zmierzającego do wykonania orzeczenia, uregulowanie sposobu roztoczenia pieczy nad małoletnimi dziećmi i kontaktów z dzieckiem, nakazanie wpisania stosownego ostrzeżenia w księdze wieczystej lub we właściwym rejestrze. W zakresie natomiast sposobów zabezpieczenia roszczeń wynikających z gier komputerowych często spotkamy się z formą zakaz wykorzystywania w grze określonego avatara czy grafiki, jak i wstrzymanie dystrybucji gry.

Ciekawostką pozostaje, że kreując grę komputerową należy rozważyć jakie elementy mogą stanowić tło gry.

Nie można udostępniać w formie wizualnej gry przestrzeni o charakterze prywatnym np. wnętrza Dworca Centralnego w Warszawie, natomiast możliwe jest uwzględnianie w grafice gry zewnętrznych elementów panoramy. Na tle wykorzystywanej przestrzeni gry toczyło się wiele sporów sądowych, a jeden z nich dotyczył chociażby możliwości wykorzystania wnętrza galerii handlowej.

Źródłem odpowiedzialności w zakresie naruszenia praw autorskich może być także czyn nieuczciwej konkurencji względem konsumenta. Jednym z najczęściej spotykanych przypadków jest sytuacja, kiedy to  konsument jest wprowadzany w błąd co do wersji finalnej gry, albowiem decyzję o zakupie wersji zupełnej jest poparte niezgodną z produktem finalnym wersją testową. Wprowadzenie w błąd może stanowić podstawę odpowiedzialności dystrybutora.

Właściwość sądu do rozpoznania sporu dotyczącego gry komputerowej jest zależna od sfery z jakiej wywodzimy roszczenia. Jeżeli spór dotyczy części gry komputerowej, która zawiera znamiona programu komputerowego to sądem właściwym jest Sąd Okręgowy w Warszawie (na podstawie art. 479⁹⁰ k.p.c.). Natomiast jeżeli podstawą naszego roszczenia jest element powiązany z prawem autorskim (wskazany w katalogu utworów), elementy takie jak dialogi, postaci czy dźwięk to właściwy jest sąd okręgowy właściwy dla miejsca siedziby strony pozwanej – Sąd Okręgowy w Gdańsku, Katowicach, Lublinie, Poznaniu i Warszawie (sprawy dot. np. kradzieży dźwięku lub postaci).

Spory wynikłe na podstawie gier komputerowych muszą być rozpatrywane w sposób indywidualny, zarówno z uwagi na złożony charakter utworu, ale także zbieg wielu przepisów kreujących ochronę dzieła, jak i mnogość możliwych do dochodzenia roszczeń np. odszkodowania oraz zaprzestania naruszeń.

Mamy nadzieję, że artykuł był dla Państwa pomocny, lecz gdyby pojawiły się jakiekolwiek pytania zapraszamy do współpracy.

Zespół Kancelarii adwokat Agnieszki Juchno-Marcjan

FACEBOOK | INSTAGRAM | LINKEDIN