Karuzela VAT to przestępstwo należy do tzw. oszustw podatkowych, które zdefiniować można jako celowe i przede wszystkim świadome unikanie opodatkowania lub zmniejszanie jego wysokości.
Przestępcy dążą do osiągnięcia dużych, często wielomilionowych zysków w związku z czym za większością oszustw podatkowych, stoi dobrze zorganizowana grupa przestępcza, która tworzy rozbudowane sieci powiązań – gospodarczych oraz osobowych. Celem podjęcia skutecznej obrony karnej istotna będzie wiedza adwokata nie tylko z zakresu prawa karnego, ale również skarbowego i wiedzy podatkowej – mechanizmy karuzelowe bywają skomplikowane.
Najczęściej stosowaną formą oszustwa na dużą skalę jest tzw. karuzela podatkowa, jednocześnie stanowiąc poważne wyzwanie dla systemów podatkowych na całym świecie. Polska nie jest wyjątkiem, a skalę i rosnącą liczbę tego rodzaju przestępstw dobrze ilustrują dane statystyczne. Według raportu opublikowanego przez Ministerstwo Finansów w lipcu 2021 roku, straty wynikające z karuzeli VAT w Polsce szacowano na około 30 miliardów złotych rocznie.
Dla zrozumienia mechanizmu przestępstwa ważne jest rozróżnienie kluczowych pojęć – VAT-u należnego i VAT-u naliczonego. VAT należny to kwota podatku, którą przedsiębiorca musi zapłacić do urzędu skarbowego za sprzedane towary lub usługi. Natomiast VAT naliczony to kwota podatku, którą przedsiębiorca może odliczyć od VAT należnego, gdy nabywa towary lub usługi od innych podmiotów. Przestępcy uczestnicząc w karuzeli VAT-owskiej wykorzystują luki w systemie podatkowym i tworzą fikcyjne transakcje, wystawiając fałszywe faktury, aby zwiększyć VAT naliczony. Następnie, przed dokonaniem zapłaty VAT należnego, wycofują się z rynku, pozostawiając uczciwych przedsiębiorców oraz organy podatkowe oszukane.
Zasadą jest, że im więcej ogniw w przestępczym łańcuchu, tym ciężej jest organom ścigania wykryć wszelkie nieprawidłowości. Potrzeba wydłużenia łańcucha skutkuje tym, iż często uczciwi przedsiębiorcy, którzy są niewystarczająco ostrożni lub nieświadomi konsekwencji, zostają wplątani w karuzelę. Bywają oni również kuszeni ,,łatwym zyskiem” lub atrakcyjnymi okolicznościami transakcji. Wykorzystanie legalnie działających podmiotów, znacząco utrudnia wykrycie przestępstwa, podobnie jak szybkie znikanie z rynku sprawców, którzy osiągnięciu cel i wyłudzili ogromne kwoty z budżetu państwa. Ofiarą oszustw karuzelowych jest nie tylko budżet państwa, straty ponoszą również podmioty zaangażowane w karuzelę oraz uczciwi podatnicy, którzy doświadczają zakłóceń na rynku. Patrząc szerzej widoczne jest, iż tak naprawdę wszyscy obywatele ponoszą w jakimś stopniu straty, ponieważ ukradzione pieniądze nie mogą być przeznaczone na cele publiczne.
Kluczowym podmiotem w oszustwie karuzelowym jest spółka wiodąca, która organizuje cały system działania oszustwa, posiada odpowiedni kapitał, prowadzi prawidłową księgowość, składa deklaracje podatkowe i reguluje zobowiązania wobec państwa. Dodatkowo, dostarcza wewnątrzwspólnotowe dostawy do znikających podatników. Kolejnym ogniwem jest tzw. znikający podatnik – jego zadaniem jest wygenerowanie podatku VAT na fakturach. Nabywa on towary od spółki wiodącej, a następnie sprzedaje je na rynku krajowym i wystawia fakturę z VAT-em, który jednak nie jest odprowadzany do budżetu. Zazwyczaj jest to ,,firma słup’’, która nie posiada żadnego majątku i jest założona wyłącznie w celu wystawienia faktur by po pewnym czasie zostać zlikwidowaną. Dalej mamy tzw. ,,bufora’’, który pełni rolę pośrednika między znikającym podatnikiem, a podmiotem realizującym zyski. Transakcje między buforami na terenie kraju, mają na celu utrudnienie wykrycia procederu, zakłócenie kontroli i zacieranie powiązań między podmiotami. Bufor ma również na celu uwiarygodnienie transakcji, często wykorzystując firmę znaną i wiarygodną na rynku. Na końcu mamy podmiot realizujący zyski czyli – brokera. Nabywa on towar od przedsiębiorstwa buforowego i następnie dokonuje wewnątrzwspólnotowego nabycia towaru lub eksportuje go do kraju trzeciego. Stawka VAT wynosi 0% w obu przypadkach, a kierunki eksportu często są do krajów, w których wymiana informacji podatkowych jest utrudniona. Broker jest zarejestrowany w tym samym kraju UE, co znikający podatnik. Dzięki zastosowaniu stawki VAT 0%, może ubiegać się o zwrot podatku VAT lub zmniejszyć swoje zobowiązanie podatkowe. Oszustwo polega na wyłudzeniu przez brokera podatku VAT, który nie został zapłacony przez znikającego podatnika na początkowym etapie obrotu.
Czy konsekwencje są adekwatne do skali zysków jakie przestępcy mogą uzyskać?
Wskazując możliwe sankcje prawne za udział w omawianym procederze można posiłkować się zarówno kodeksem karnym jak i kodeksem karnym skarbowym. Przestępstwa stypizowane w kodeksie karnym, które najczęściej stanowią kwalifikacje odpowiedzialności karnej osób uczestniczących w karuzelach to:
– art. 258 k.k. – udział w zorganizowanej grupie przestępczej (sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat, typ kwalifikowany w przypadku kierowania lub zorganizowania grupy jest zagrożony karą pozbawienia wolności od roku do nawet lat 10)
– art. 270 a k.k. – fałszerstwo materialne faktur,
– art. 271 a k.k. fałszerstwo intelektualne faktur,
– art. 277 a k.k. – fałszerstwo faktur z kwotą należności przekraczającą 10 mln zł – tzw. zbrodnia VAT-owska,
– art. 286 k.k. – oszustwo.
Z kolei na gruncie kodeksu karnego skarbowego karuzela VAT może wyczerpywać znamiona czynów wskazywanych w:
– art. 56 k.k.s. – oszustwa podatkowego (sprawca podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności do 5 lat, albo obu tym karom łącznie),
– art. 62 k.k.s. – zaniechania bądź wadliwego wystawienia faktury (sprawca podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności na okres od roku do 5 lat, albo obu tym karom łącznie),
– art. 76 k.k.s. – bezpodstawnego zwrotu podatku (sprawca podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności do 5 lat, albo obu tym karom łącznie).
W Polsce, ściganiem przestępstw związanych z karuzelą VAT zajmują się różne organy. Na pierwszym planie stoi Prokuratura, która prowadzi postępowania przygotowawcze, gromadzi dowody i występuje z oskarżeniem przed sądem. Drugim istotnym organem jest Policja, a dokładniej jej specjalistyczne jednostki, takie jak Wydział do Walki z Przestępczością Gospodarczą. Policjanci tych jednostek przeprowadzają czynności operacyjno-rozpoznawcze, które mogą prowadzić do ujawnienia przestępstw związanych z karuzelą VAT. Poza tym, dużą rolę odgrywa Służba Celno-Skarbowa, która kontroluje prawidłowość rozliczeń podatkowych przedsiębiorców. W niektórych przypadkach, do ścigania tego typu przestępstw może być zaangażowana Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, szczególnie gdy dochodzi do wykorzystania karuzeli VAT do finansowania innych form przestępczości, takich jak terroryzm. Każdy z tych organów dysponuje szerokim wachlarzem metod i narzędzi, które pozwalają na skuteczne wykrywanie i ściganie przestępstw związanych z karuzelą VAT.
Jak uchronić się od wpadnięcie w pułapkę karuzeli?
Przede wszystkim należy dokonywać dokładnej analizy i weryfikacji przedsiębiorców, z którymi współpracujemy – naszą uwagę powinny przykuć w szczególności ich historia, działalność zgodna z przepisami podatkowymi oraz wiarygodność. Warto upewnić się, że podmiot z którym współpracujemy jest zarejestrowany jako podatnik VAT i ma prawo do sprzedaży towarów i usług. Powinniśmy również dokładnie sprawdzać faktury – w szczególności upewniając się czy zawiera ona wymagane dane. Zalecane jest również sprawdzanie spisu kontrahentów – takie jak np. ,biała lista’’ Ministerstwa Finansów. Jeżeli masz podejrzenia dotyczące transakcji lub dostawcy, niezwłocznie zgłoś to odpowiednim organom – Urząd Skarbowy lub Policji.
Przy każdym nowym kontrahencie należy potwierdzić:
- Sprawdzenie w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) lub Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG), czy kontrahent jest zarejestrowany, jeśli wymaga tego przepis.
- Sprawdzenie, czy kontrahent jest wpisany do prowadzonego przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) Wykazu podatników VAT, w celu ustalenia jego statusu jako podatnika VAT czynnego, zwolnionego, wykreślonego lub niezarejestrowanego.
- Upewnienie się, czy kontrahent posiada lub może przedstawić wymagane koncesje i zezwolenia dotyczące towarów, które są przedmiotem planowanych transakcji.
- Weryfikacja umocowania osób reprezentujących kontrahenta lub udzielonych przez nie pełnomocnictw na podstawie danych z KRS lub CEIDG.
Przy ocenie należytej staranności KAS będzie brała pod uwagę:
- Czy w późniejszym okresie kontrahent został przywrócony do rejestru VAT, jeśli na początku transakcji figurował jako podatnik VAT czynny.
- Czy w późniejszym okresie kontrahent nie został zarejestrowany w rejestrze VAT, jeśli zawarto transakcję z kontrahentem, który nie był wtedy zarejestrowany jako podatnik VAT czynny.
W kontekście kontynuacji współpracy gospodarczej, proces oceny należytej staranności przebiega inaczej niż na początkowym etapie nawiązywania relacji biznesowych, głównie ze względu na mniejsze ryzyko nieświadomego uczestnictwa w procederach oszustw podatkowych.
W pierwszej kolejności ocena ta musi być dostosowana do już istniejącej relacji gospodarczej. Kryteria formalne oraz transakcyjne są stosowane tylko wtedy, gdy w dotychczasowych transakcjach z kontrahentem nie pojawiły się żadne nieprawidłowości charakterystyczne dla fazy rozpoczęcia współpracy.
Aby zapewnić należytą staranność, konieczne jest regularne sprawdzanie:
- Czy kontrahent posiada wymagane koncesje i zezwolenia.
- Czy osoby działające w imieniu kontrahenta mają aktualne umocowania.
- Czy kontrahent nadal figuruje w rejestrze podatników VAT i w jakim statusie.
Wystąpienie kryteriów formalnych nie oznacza automatycznie braku należytej staranności. Istotne znaczenie dla kontynuacji współpracy z kontrahentem mają także okoliczności transakcyjne.
Ponadto, jeśli uzyskasz informacje wskazujące na nieprawidłowości w spełnieniu przez kontrahenta kryteriów formalnych, zalecana jest natychmiastowa weryfikacja tych danych.
Transakcja życia czy próba wciągnięcia w przestępczy proceder? Oto kilka przykładów zachowań, które powinny zwiększyć naszą czujność:
- Propozycja transakcji bez ryzyka gospodarczego.
- Wymaganie płatności gotówką lub oferowanie obniżenia ceny za płatność gotówką przy transakcjach powyżej 15 tys. zł.
- Żądanie zapłaty na dwa różne rachunki bankowe lub na rachunek zagraniczny.
- Istotna różnica między ceną proponowanego towaru a ceną rynkową bez uzasadnienia ekonomicznego.
- Skrócenie standardowego terminu płatności bez uzasadnienia ekonomicznego.
- Oferowanie warunków transakcji odbiegających od standardowych w danej branży.
- Dostarczanie towarów niezgodnych z wymaganiami jakościowymi określonymi w prawie.
- Brak pisemnej lub elektronicznej dokumentacji potwierdzającej warunki transakcji.
Nasza Kancelaria od wielu lat świadczy pomoc prawną przy przestępstwach karnych i karnoskarbowych, a lata praktyki w tym zakresie pozwoliły uzyskać nam pełną biegłość w tego typu sprawach oraz zebrać wszechstronną wiedzę.
Służymy pomocą prawną i zapraszamy do kontaktu celem ustalenia dalszych szczegółów współpracy.
Adwokat Agnieszka Juchno-Marcjan
Założyciel Kancelarii
Skorzystanie z usług naszej kancelarii adwokackiej pozwala na profesjonalne i indywidualne wsparcie prawnicze, skuteczną reprezentację oraz ochronę praw i interesów klienta. To wartościowa inwestycja w rozwiązanie prawne problemów i osiągnięcie pozytywnych wyników.
Skontaktuj się z nami- Kancelaria AJM!
FACEBOOK | INSTAGRAM | LINKEDIN
